In het spoor van de bevrijding komen de tranen

Enkele Oekraïense dorpen zijn bevrijd, maar de vraag is waar mensen kunnen wonen: ‘De hele familie is dakloos’

Oorlog in Oekraïne Inwoners van de dorpen rond Cherson keren terug naar hun verwoeste huizen.

Ze ruimen het puin en vragen zich af of ze nog kunnen leven in deze omgeving.

Oekraïense militair bij spullen die het Russische leger heeft achtergelaten in de omgeving van het dorp Myrne.

Zelfs het kalmeringsmiddel dat ze vanochtend innam helpt niet, vertelt Alla Zjylina met gebroken stem. Ze kan haast niet stoppen met snikken en loopt haar tuin in langs het puin van hout en steen en raketstukken. Ze kijkt naar het dak van haar roze huis dat er deels afligt. Haar blik glijdt naar de blauwe schuur waar de deur er scheef uithangt. Van het dak van de schuur is alleen het skelet over, de grijze lucht valt er doorheen te zien. Stukken golfplaat liggen op de grond.

Het is de eerste keer dat Zjylina (55) haar woning ziet sinds de Oekraïense krijgsmacht het Zuid-Oekraïense dorp Myrne (Vreedzaam) vorige maand bevrijdde. Moedeloos kijkt ze nog eens naar haar huis, ooit gebouwd en bewoond door haar ouders. De kozijnen hangen scheef, ramen liggen eruit, in de buitenmuren zitten gaten, door muren lopen scheuren. Binnen is het een ravage. Naast Zjylina liggen scherven, een waterkoker, verwrongen ijzeren platen en weckpotten op de grond. „Hier kan ik niet meer leven”, zegt ze snikkend en snuivend vanonder haar groen-rode hoofddoek. Ze draagt goudkleurige oorbellen.

In het spoor van de bevrijding komen de Oekraïense tranen. Terugkerende bewoners zien tot hun verdriet de verwoestingen van een allesvernietigende strijd die de afgelopen maanden heeft gewoed tussen de zuidelijke steden Cherson en Mykolajiv. Vanaf het moment dat de Russen Cherson begin maart innamen en wilden oprukken richting Mykolajiv is hier gevochten. Nu de Oekraïense strijdkrachten vorige maand Cherson en omgeving hebben bevrijd kunnen de bewoners niets anders doen dan de schade aan hun huis opnemen en puinruimen.

Hele familie is dakloos

Alla Zjylina begroet haar dochter Anastasija (34) die langskomt. Ook haar woning is verwoest, net als dat van haar andere dochter. Ze wonen allemaal in Myrne. „De hele familie is dakloos”, verzucht Alla.

Haar man Viktor (56) ruimt op in de schuur. Hoe moet het verder? Geen idee, antwoordt Alla. „We hebben geen geld om het huis op te bouwen. We hebben geen materiaal om het dak te bedekken voor de winter.” Het echtpaar heeft onderdak gevonden bij familieleden in Mykolajiv.

Aan de overkant van Zjylina’s woning klinkt het zoemende geluid van een boor. Iryna Petroesjkova (39) laat haar dak dicht maken. In de ramen zitten houten schotten. Ze is de eerste schok te boven. Een paar dagen geleden is ze voor het eerst teruggekeerd en begonnen met opruimen. Het pad is al puinvrij. Bij de ingang van de tuin liggen zakken met voedsel, geschonken door een humanitaire organisatie.

Petroesjkova is bezig om haar huis winterklaar te maken. Niet om in te wonen, maar door het dak en de ramen te dichten hoopt ze dat haar woning de winter overleeft. „Dan zien we in de lente wel of het stand heeft gehouden.”

En dan? Ze weet het niet. Als de schade niet te groot is, hoopt ze de boel op te knappen. Anders hoopt op ze op financiële hulp van de overheid of een organisatie. Momenteel heeft het dorp geen water, gas en elektriciteit. „Niemand kan hier wonen.”

Rond Myrne ligt een landschap vol verse oorlogsoverblijfselen en verwoesting. Kijk uit voor dat draad, waarschuwt een Oekraïense soldaat bij een verlaten Russische stelling, op een paar kilometer rijden van Myrne. Ga niet van het pad af, voegt hij er direct aan toe. Overal kan een mijn of een boobytrap liggen.

Stapje voor stapje loopt hij door de Russische stelling. Die ziet eruit alsof die in allerijl is verlaten. Er liggen (on)gebruikte patronen, lege sigarettenpakjes, aardappels, uien, kleding, laarzen, lege conservenblikken met daarin rundvlees en rijst met kip en groenten, schoenen, lege blikjes energiedrank, boeken, gebruikte pakjes appelsap, sokken. De Russen hebben schuilplaatsen gemaakt met de blik richting het Oekraïense leger, richting Myrne.

Pizzeria aan flarden

Op een kwartier rijden van Myrne is van Posad-Pokrovske, tussen Cherson en Mykolajiv, niets meer over. Het dorp lag tussen het Oekraïense en Russische vuur in. De school, de kapper, het cultuurhuis. de pizzeria, de huizen, de fitnessruimte – ze zijn allemaal aan flarden geschoten.

Op weg naar het volgende dorp, Ljoebomyrivka, staat een verroeste tank geparkeerd op een zijweg. In een veld steken afgeschoten raketten uit de grond. De aarde is op sommige plekken omgewoeld door de explosies.

Aan de rand van Ljoebomyrivka (Vredelievend) staat Oleksandr Boeratsjok op een ruïne van wat deels zijn huis was. In dertig jaar bouwde hij samen met zijn vrouw Svitlana (50) een zelfvoorzienend huishouden op met koeien, ganzen en een moestuin. Ze maakten hun eigen wijn. De oorlog heeft alles vernietigd. „Moeten we het opnieuw opbouwen?”, vraagt Oleksandr (57) zich af. „We hebben geen geld en zijn niet meer de jongste.” Svitlana hoopt dat het buitenland financieel bijspringt.

De afgelopen oorlogsmaanden vluchtten ze weg, maar kwamen ze steeds terug. Ergens anders voelde Svitlana zich niet thuis. Bij hun laatste vlucht stond ze doodsangsten uit toen het huis onder vuur kwam te liggen en zij zich verschool onder een tafel. Met de auto wist het echtpaar te ontkomen, terwijl Svitlana biddend op de autovloer lag. Ze hadden de deur van de stal opengezet, zodat het vee kon vluchten. Hun dieren zijn nog altijd niet terug. De Boeratsjoks overwegen in de winter in de stal te verblijven. Die is het meest intact. Al wordt het daar koud en is het niet goed voor de gezondheid, beseft Svitlana

Langs het puin van hun woning lopen koeien verloren rond. Ze wachten op de terugkeer van hun baas, vertelt Svitlana. Sommige koeien komen te overlijden doordat ze op een mijn stappen, voegt ze eraan toe.

Ze laat haar tranen de vrije loop. „Het liefst wil ik hier wonen. Aan de andere kant ik heb zulke slechte herinneringen aan deze plek dat ik hier misschien nooit meer wil komen.” Als ze na het interview afscheid neemt, geeft ze twee appels mee.